Jus is wat de pot schaft

FullSizeRender-77

Vandaag zal ik niet om de hete brei heendraaien. Vandaag wordt er geen Babylonische spraakverwarring geserveerd, maar voed ik u met heldere taal. Lieve mensen, het zit zo:  Evenals een goede maaltijd wordt een verhaal gedragen door smaakvolle ingrediënten. De lezer kan geheel naar eigen keuze zijn lievelingsmaal samenstellen. Vlees of geen vlees is allang niet meer de meest prangende vraag. Het piepers-groente-vlees verhaal van weleer is naar de prullenmand verwezen. Traditie is niet wat de pot schaft. “Er was eens een Hollandse pot” is verpieterd en de dagelijkse portie leesvoer is hedentendage doorspekt van diepgang, kruiden en humor.

Ingrediënten voor een gezond verhaal zijn voor mij een verassingsmenu van een onderhoudend plot, een boeiende stijl, een heldere opbouw op een bedje van eenvoudige woorden. Smakelijke personages soupeer ik de ene dag met een literaire saus terwijl ik hen een dag later prefereer in een luchtig geklopte chicklit. Alles kan en alles mag. Iedere lekkere vertelling glijdt moeiteloos door mijn strot. Ik vreet alle denkbare genres tot mijn honger is gestild. Ik lees om te kijken wat werkt en wat niet. Welke ingrediënten wil ik in mijn eigen maaltijden verwerken? En eureka! Ineens wist ik het! Ik werd als een donderslag bij heldere hemel geslagen door de bliksem. Het zijn niet de ingrediënten die van een verhaal een heerlijke maaltijd maken. Nee, lieve mensen, het is de jus. Niets meer en niets meer minder. Dat ik daar niet eerder op gekomen was.

Wat is dan die jus die het verhaal zoveel smakelijker maakt?

Laat me dat verduidelijken met twee voorbeelden. Ik lees momenteel een reisverhaal over Engeland, De weg naar Little Dribbling. Het was een aanrader bij DWDD en meteen liftte Hebban (= de grootste site voor lezers en schrijvers in Nederland ed.) mee en vormde een gezellige leesclub. En ik reisde mee. Bofkont die ik ben, werd ik een van de leden van de kookclub die de ingrediënten van deze reisgids mocht ontleden.

Wat maakt dit boek leuk of juist niet? Wat is de jus? Wat is het bindmiddel die de ingrediënten verrijkt of juist vermoordt?

De ingrediënten van dit boek zijn het reisverslag en het dagelijks leven van de auteur. De man is een brompot van gevorderde leeftijd met een schrijfstijl waar iedere auteur heimelijk jaloers op zal zijn. De jus in dit boek is zijn humor, daarmee verbindt hij zijn vertellingen. We vallen als lezer van de ene grap in de volgende lollige anekdote. Ik rolde over de bank en moest het boek zelfs even wegleggen om mijn schuddende hangbuikje te ondersteunen. M’n kin begon een wapperend eigen leven te leiden. Ja, het was hilarisch. Ik lustte er wel pap van.

En daar ging het mis. Pap met jus is gewoon niet zo lekker. Al die grappen en grollen, ik kon ze gewoon niet verhapstukken. De jus verstikte de ingrediënten en ik kon ze niet langer proeven of ervan genieten. De wereld gaat aan grappen en grollen ten onder. Het boek is best aardig, als u tenminste van McDonald’s houdt.

Nu een ander voorbeeld van meer verfijnde jus. Ik las onlangs een ander reisverhaal, Verloren taal, van mijn nieuwe en toch al dierbare schrijfvriendin Bronja Prazdny. Ook haar reis is ondergedompeld in jus. Geen dikke vette bruine brei, maar een sausje van het subtielere soort. Haar literaire reisverhaal leidde naar haar herkomst; een reis naar het binnenste van haar ziel en dreef haar naar landen die velen van ons hebben bezocht of in ieder geval over hebben gelezen. Een ware smaaksensatie van herkenning. Samen met Prazdny en haar moeder reist de lezer naar Israël, Engeland, Tsjechië en de VS. Niet al haar verslagen voeren naar haar einddoel of geven antwoord op haar levensvragen. Zo vertelde ze ons bijvoorbeeld over haar ergernissen met de douane. Op het eerste gezicht lijkt een scène als deze naast het verhaal te staan, maar niets is minder waar.

Voor mij maakten juist die persoonlijke anekdotes het verhaal zo boeiend. Het bracht de ingrediënten (haar jood-zijn, de relatie met haar moeder, haar weg naar volwassenheid) bijeen tot een heerlijke maaltijd en zonder dat je er als lezer erg in hebt, zit je voor 20 euro zomaar in een sterrenrestaurant. Ziet u? Het is de jus, niets meer en niets minder.

Ps. Hier mijn recensie van dit literaire hoogstandje: https://www.hebban.nl/recensies/nienke-pool-over-verloren-taal

 

FullSizeRender-76

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *